21 mar KOLUMNY – ormiańskie śpiewy liturgiczne

Próba ocalenia pamięci to nie tylko mówienie o historii – to także przywoływanie kultury. Tradycyjny ormiański śpiew modalny jest sztuką coraz mniej znaną. Wiedzę przekazywaną przez mistrzów śpiewu liturgicznego, odchodzącą w zapomnienie, Teatr ZAR pragnie zachować i upowszechnić. Zapraszamy na koncert „KOLUMNY – ormiańskie śpiewy liturgiczne”, który odbędzie się w kościele ewangelicko-augsburskim Świętej Trójcy w Warszawie 21 kwietnia (czwartek) o godz. 20:00. Koncert odbywa się w ramach festiwalu „Gorzkie Żale”. Wstęp wolny.

Na program koncertu składają się tradycyjne ormiańskie śpiewy liturgiczne, jednogłosowe pieśni z towarzyszeniem burdonu. Repertuar obejmie śpiewy z różnych rodzajów oficjów oraz mszy świętej. Większość wykonanych pieśni to śpiewy utrzymane w systemie modalnym oktoechosu (ośmiu modi).

Ormiańskie śpiewy liturgiczne oparte są na motywach melodycznych, których kantorzy uczą się już we wczesnym dzieciństwie. Wszystkie modi ormiańskiego oktoechosu bazują na systemie interwałów naturalnych, dlatego też różnorodność modi generuje wielość dźwiękowych światów kreowanych podczas każdego nabożeństwa. Filarami tradycji ormiańskich śpiewów liturgicznych są od wieków kantorzy Kościoła Ormiańskiego, którzy poznają tajniki systemu modalnego od mistrzów śpiewu.
Podczas koncertu Kolumny członkowie Teatru ZAR oraz Virginia i Aram Kerovpyan, założyciele Centrum Studiów nad Ormiańskim Śpiewem Liturgicznym i zespołu Akn w Paryżu, zaprezentują wyniki pracy eksperymentalnej, będącej owocem dwóch lat „zanurzania się” w świecie muzyki modalnej. Specjalnymi gośćmi koncertu będą kantorzy ze Stambułu: Nişan Çalgıcıyan i Murat İçlinalça reprezentujący dwie generacje mistrzów śpiewu liturgicznego.

Teatr ZAR

Kultywując etos pracy grupowej, członkowie Teatru ZAR realizują projekty artystyczne poprzez długoletnie poszukiwania źródłowe, którym każdorazowo towarzyszy proces kształtowania nowego języka teatralnego, opartego na muzyce z rozmaitych tradycji. Teatr ZAR jest międzynarodową grupą uformowaną w Instytucie im. Jerzego Grotowskiego podczas cyklicznych wypraw badawczych do Gruzji w latach 1999–2003. Podczas tych podróży grupa zebrała materiał muzyczny, esencją którego są wielowiekowe pieśni polifoniczne, które sięgają korzeniami początków naszej ery i stanowią prawdopodobnie najstarszą formę wielogłosu. Słowo zar, od którego grupa wzięła swą nazwę, to nazwa pieśni pogrzebowych wykonywanych przez Swanów, zamieszkujących wysokie rejony Kaukazu w północno-zachodniej Gruzji. Praca grupy jest próbą przekonania, że teatr nie odnosi się tylko do greckiego thea (widzenia) ale, że nade wszystko powinien być słuchany.

ZAR przynosi teatr sprzed podziału na gatunki i style, podejmując tematy wydawałoby się zarezerwowane we współczesnym świecie dla religii, działając w przekonaniu, które płynie z polskiej myśli romantycznej, iż zadania sztuki są nie tylko komplementarne wobec religijnego poruszenia, lecz potrafią zapełnić dynamiczną lukę między codziennością a transcendencją. Juliusz Osterwa, który jako jeden z nielicznych starał się zrealizować praktycznie te idee, i z którego myśli czerpał m.in. Jerzy Grotowski, zapisał w swych notatkach zdanie: „Bóg stworzył teatr dla tych, którym nie wystarcza Kościół”.

Zrealizowany w latach 2003–2009 Tryptyk Ewangelie dzieciństwa to kulminacja trwających ponad dziesięć lat poszukiwań i rozwoju Teatru ZAR. Spektakl miał swoją premierę w Barbican Centre w Londynie, następnie był prezentowany w Los Angeles, we Wrocławiu, Florencji, w San Francisco, Chicago, Sibiu w Rumunii oraz w Legnicy, Szczecinie i Bydgoszczy. W październiku 2010 roku Tryptyk Ewangelie dzieciństwa uhonorowany został Wrocławską Nagrodą Teatralną. Druga część Tryptyku, Cesarskie cięcie. Próby o samobójstwie, prezentowana podczas Festiwalu Fringe w Edynburgu w sierpniu 2012 zdobyła prestiżową  Total Theatre Award w kategorii Physical/Visual Theatre oraz Herald Angel Award.

Począwszy od 2011 roku, Teatr ZAR pracuje nad nowym projektem Armine, Sister, dedykowanym kulturze ormiańskiej i realizowanym poprzez wyprawy i studia nad ormiańską historią i tradycją.